नेपालीहरु बेलायतमा बसोबास तथा सम्बन्ध भएको दुई शताब्दीभन्दा लामो समय भए पनि नेपाली बेलायतमा स्थायीरुपमा बस्न थालेको केही दशक भयो । पछिल्लो समयमा बेलायतमा बसोबास गर्ने नेपाली समुदायको संख्या उल्लेख्य वृद्धि भएको छ । जसमा पहिले ब्रिटिस गोर्खा सैनिक र उनीहरुको परिवार थिए, पछि विद्यार्थी, शरण खोज्ने, दक्ष पेसाकर्मी, व्यापारी र विभिन्न पेसाकर्मीहरुसहित विभिन्न क्षेत्रका मानिस छन् । केही उद्यमीहरु बेलायतमा बजारमा आफ्नो प्रभाव विस्तार गर्न खोजिरहेका छन् ।
नेपालीहरु बेलायतमा विभिन्न क्षेत्रमा योगदान र अनुभव हासिल गरे पनि बेलायती समाजमा आफूलाई पूर्णरुपमा समायोजन गर्न र आफ्नो सम्भावनाअनुसार भूमिका निर्वाह गर्न सकेका सकेका छैनन् । जसका विभिन्न कारणहरु छन् । त्यस्ता चुनौतीहरु के-के हुन् र संभावित समाधान के हुन सक्छन् । जसले बेलायतमा नेपाली समुदाय र नेपालमा रहेका नेपालीहरुको
आर्थिक विकास तथा संस्कृतिलाई समृद्ध बनाउने काम गर्दछ भन्नेबारे केही विषयहरु बुँदागत रुपमा समावेश गरेको छु ।
१) भाषा तथा संस्कृति
बेलायतमा रहेका नेपाली समुदायले सामना गरेको सबैभन्दा ठूलो कठिनाइ सांस्कृतिक तथा भाषिक हो । भाषामा रहेको सीमितता, प्रभावकारी सञ्चार तथा बेलायतको बृहत्तर संस्कृतिमा सहभागिताका लागि सबैभन्दा ठूलो व्यवधानको रुपमा रहेको छ । जसको परिणाम समाजबाट एक्लिनु परेको छ । त्यसले मानसिक स्वास्थ्यमा हानी पुर्याएको छ र त्यहाँको परिस्थिति अनुकूलन हुने प्रक्रियामा अवरोध सिर्जना गर्दै आएको छ । नयाँ परिस्थितिमा त्यस देशको संस्कृतिको सबल पक्षलाई अंगीकार गर्न नसक्दा रमाउन नसक्नु र शान्ति नहुनाले यसको नकारात्मक असरहरु परिरहेको छ ।
नेपाली समुदायमा दुई दशकभन्दा बढी केन्द्रित रहेको एउटा सामाजिक कार्यकर्ताको रुपमा मैले फरक प्रकारको चुनौती सामना गर्नु परेको छ । यस्तो अवस्थामा पहिले हुने गरेको थिएन । असामान्य प्रकारको चुनौतीहरु छन् । हङकङको साथै नेपालबाट पनि नेपालीहरुको बसाइसरेपछि उल्लेख यी समस्याहरू विकसित भएका हुन् । यी कठिनाइहरूको बाबजुद हामी यी समस्याहरू समाधान गर्न दृढ प्रयास गरिरहेका छौं । त्यसमा नेपाली समुदायले खोलेका विभिन्न प्रकारको संघ तथा संगठनहरुले पनि भूमिका निर्वाह गर्नुपर्ने आवश्यक ठान्दछु ।
बेलायतमा नेपालीहरुको संस्थाहरु बग्रेल्ली खुलेका छन् । गाउँ, भेग, जिल्ला, जात, धर्म, पेसा, लिंग, आकांक्षा आदि-इत्यादि विषयलाई आधार बनाएर ३ सयदेखि ४ सयसम्मको हाराहारीमा संस्थाहरु खुलेका छन् । तर उनीहरुको भूमिका सानो समूहको स्वार्थभन्दा पनि नेपाली समुदायको बृहत्तर हितमा हुनुपर्ने हो । यस्ता संघसंस्थाहरुले भूमिका सामाजिक सहयोग, शिक्षा तथा मानसिक स्वास्थ्यलाई प्रवर्द्धन गर्ने अभियानलले समुदायले सामना गरिरहेको समस्यालाई समाधान गर्न र सहकार्यलाई प्रवर्द्धन गर्छ ।
२) आर्थिक समस्याहरु तथा नेतृत्वमा समस्या
बेलायतमा रहेको नेपाली समुदाय आर्थिकरुपमा संघर्षरत छ । यसमा मुख्यरुपमा कम सिप भएका, श्रमिक र शरण खोज्नेहरु समस्या बढी छ । आर्थिक चुनौतीलाई सामना गर्ने दिगो स्रोतको अभाव, राम्रो शिक्षामा पहुँचको कमी र उचित अवसरको कमी रहेको छ ।
नेपाली व्यापारीको सानो समूह बेलायती बजारमा आफ्नो प्रभाव विस्तार गर्न खोज्दै छन् । भाषा, संस्कृति, शिक्षा र प्रणालीमा असमानताले ल्याएको प्रारम्भिक कठिनाइहरू सुरुआतमै आउने भए पनि केही वर्षभित्र हट्नु पर्ने हो । तर रैथाने र नेपाली 'डायस्पोरा'सँग उनीहरुलाई आफूलाई समायोजित गर्ने प्रयास गरे तापनि स्थानीय संस्कृति, प्रक्रिया र आनीबानी बुझ्ने तथा अपनाउने विषयमा भने अझै ठूलै अन्तर देखिन्छ । जसले गर्दा बेलायतमा रहेका नेपालीको जेजति संभावना छ त्यो भन्दा कम उपलब्धि हासिल गर्न सकेको मेरो बुझाइ छ । आफ्नो संभावनालाई पूर्ण उपयोग नभएर खुम्चिएको छ ।
अर्कोतर्फ नेतृत्वको अभावले त्यस्तो समस्याहरुको ठोस समाधानका लागि गरिने प्रयासहरुको अभाव पनि रहेको छ । दल, गाउँ, भेग, जिल्लाजस्ता विभिन्न क्षेत्रका सामाजिक संस्था भए पनि मानसिक स्वास्थ्य, आत्महत्या रोकथाम तथा जेष्ठ नागरिकहरुलाई सहयोगसहितको सामाजिक कामका विषयहरु चर्चामा सीमित भएका छन् । समुदायका संस्थाहरुले फरक प्रकारको भूमिका निर्वाह गर्नुपर्ने हो । उनीहरुले सानो झुन्डको स्वार्थभन्दा माथि उठेर समुदायको बृहत्तर हितमा काम गर्नुपर्छ ।
नेतृत्वको पनि समस्या देखिन्छ । सैन्य पृष्ठभूमिको कारण धेरै जस्तो राजनीति वा संगठनहरुमा आउन हिचकिचाउँछौं । जसले गर्दा कमजोर पृष्ठभूमि भएका वा विवादमा परेका मानिसले नेतृत्वमा पुग्ने अवसर पाउँछ । जसले समाजलाई विभाजित गर्दछ । त्यसैको फाइदा उठाउँदै असक्षमहरुको झुन्ड नेतृत्वमा पुग्ने गरेको छ । जसले बृहत् हितमा भन्दा सानो झुन्डको स्वार्थमा काम गर्दा विभिन्न कुरामा कठिनाइ उत्पन्न हुने गरेको छ ।
३) सिप विकास तथा शिक्षामार्फत सशक्तीकरण
शिक्षा र सिप विकासमार्फत बेलायतमा रहेका नेपाली समुदायले आफूलाई परिवर्तन गर्ने अवसर छ । नेपाली युवाहरुलाई बेलायतको श्रम बजारको आवश्यकताअनुसार उच्चशिक्षा र व्यावसायिक तालिमका लागि जोड दिनुपर्छ । जसले उनीहरुलाई आर्थिकरुपमा शक्तिशाली बनाउने छ । अंग्रेजी भाषामा दक्षता एउटा महत्वपूर्ण सिप हो । जसले संवादलाई सुधार्छ र रोजगारीको अवसर बढाउँछ ।
बेलायतमा सफल हुनका लागि सिप हासिल गर्नु, स्थानीय संस्कृति अपनाउनु र आफ्नो धारणालाई विश्वस्तरको बनाउन आवश्यक छ । यस्ता सामाजिक संस्थाहरुले कार्यशाला, भाषा कक्षाहरु तथा मेन्टरशीप कार्यक्रममार्फत गर्न सक्दछ ।
४) नेपालसँग साझेदारी : आर्थिक वृद्धिलाई प्रवर्द्धन
बेलायतमा रहेको नेपाली समुदायले आर्थिक वृद्धि गरेर, सूचना र सिप साझा गरेर र रचनात्मक सहभागितालाई प्रोत्साहित गरेर नेपाली डायस्पोराले नेपालको विकासमा महत्वपूर्ण योगदान गर्न सक्छन् । विदेशमा काम गरेर नेपाल पठाउने रेमिट्यान्सले नेपालको अर्थतन्त्रको एउटा महत्वपूर्ण हिस्सा ओगटेको छ । प्रविधि, पर्यटन तथा दियो विकासको क्षेत्रमा रणनीति लगानीमा आर्थिक सहयोग वृद्धि गर्न सक्छौं ।
समुदायमा आधारित संघ/संस्थाहरुले पनि एक्स्चेन्ज कार्यक्रम, कार्यशाला र गोष्ठीहरुमार्फत आफ्नो ज्ञानलाई हस्तान्तरण गर्न सक्छन् । जसले दिगो अभ्यास र नवप्रवर्द्धनका लागि ज्ञान र अनुभव तथा दिगो अभ्यास तथा प्रवर्द्धनलाई अभिवृद्धि गर्नसक्छ ।
कसले पायो र कसले गुमायो ? हामीबीचमा मिलाप हुन सकेन र एकसाथ आउन सकेनौं भने हामीले निश्चितरुपमा गुमाउने छौं । हामीलाई भनेको आर्थिक लाभ, खुसी, स्रोतमा अत्याधिक पहुँच पुर्याउने हो ।
नेपाल देशका लागि अहिले चाहिएको भनेको दान, लगानी, भ्रमण, सिप र ज्ञान तथा सकारात्मक प्रतिक्रिया हो । विचार, रणनीति, कार्य तथा योजनामा यस रुपको विभाजनले हाम्रो उद्देश्य बेलायतमा न नेपालमा प्राप्त गर्ने गर्न सक्छौं । अहिले जे जस्तो अवस्थामा हामी छौं त्यसमा रहन्छौं । अर्थात् हामी यथास्थितिमा सीमित रहिरहने छौं ।
बेलायत र नेपालको नयाँ पुस्ताका लागि यो समय सोच्ने, परामर्श गर्ने, संवाद गर्ने, समझदारी गर्ने र त्याग गर्ने समय हो । किनभने हामीले यसअघि नै बेलायतमा बस्नका लागि धेरै कुरा त्यागिसकेका छौं र अर्कोतर्फ हामीले त्यहाँ के प्राप्त गर्यौ त्यसको पनि कदर गर्नै पर्छ । हामी एक हुन चाह्यौ भनेमात्रै बेलायत र नेपालमा हामीले आर्थिक समृद्धि प्राप्त गर्न सक्छौं । नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा आर्थिक तथा राजनीतिक शक्तिकेन्द्र बनेका भारत र चीनको आर्थिक समृद्धिबाट फाइदा लिनै पर्दछ । भारत र चीनले विज्ञान तथा प्रविधिको क्षेत्रमा गरेको उपलब्धिमा जोडिनु सक्नु पर्दछ । सबै जनाको धारणा एक नभई त्यो संभव पनि छैन । यो विषयलाई ढिलो नगरी मनन गर्न आवश्यक छ ।
बेलायतमा रहेका नेपालीहरुलाई स्थानीय स्रोत, विज्ञता, सिकाई तथा विकास, कोचिङ, परामर्श तथा मनोरञ्जनका लागि उचित वातावरण आवश्यक छ । यस विषयमा गहन विचार गर्न र बेलायतको नेपाली समुदाय र नेपालमा यसको कार्यान्वयन गर्न आवश्यक छ । यी विषयहरूमा सावधानीपूर्वक सोच्नु, बेलायत र नेपाल दुवैमा नेपाली समुदाय विश्वस्तरमा विकास भई सफलता हासिल गर्नु पर्दछ । तबमात्र नेपालीहरुको जीवनस्तर बृहत्तर हित, शान्ति, खुसी र सुखी समाजमा परिणत हुन्छ ।
(लेखक ग्रेटर रसमोर नेपाली कम्युनिटीका अध्यक्ष हुनुहुन्छ ।)
![गाउँघरको पुकार [कविता]](https://gurkhamedia.com/uploads/posts/ratna-gurung-1744036920.jpg)
![सबै नेपाली शान्तिले बस्न सकोस् [कविता]](https://gurkhamedia.com/uploads/posts/Biskash-Gurung-1760003285.jpg)
